منطقه حفاظت شده توران
منطقه حفاظت شده توران یا خارتوران شامل سه محدوده حفاظت شده‌است که علاوه بر منطقه حفاظت شده قسمت اعظم مساحت، پناهگاه حیات وحش در قسمتی از شرق و پارک ملی در میانه را نیز دربردارد. پارک ملی ۸٪، پناهگاه حیات وحش ۱۷٪ و منطقه حفاظت شده ۷۵٪ از کل مساحت منطقه را تشکیل می‌دهد. خارتوران را آفریقای ایران لقب داده‌اند. ذخیره‌گاه زیست کره توران با مساحت ۱۴۷۰۶۴۰ هکتار بزرگترین ذخیره گاه زیست کره ایران است که بعد از سرنگتی آفریقا واقع در کشور تانزانیا دومین منطقه زیست کره جهان به‌شمار می‌آید. توران پس از پناهگاه حیات وحش نایبندان در طبس لقب دومین مجموعه حفاظت شده وسیع ایران را با خود یدک می‌کشد.[۳] پارک ملی و پناهگاه حیات وحش توران با وسعت ۱۰۰۰۰۰۰ هکتار، همچنین یکی از 13 ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است.
این منطقه در سال ۱۳۵۱ به عنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان محیط زیست درآمد و در سال ۱۳۵۵ قسمتی از ان به عنوان پناهگاه حیات وحش انتخاب گردید در همان سال مجموعه توران از طرف یونسکو عنوان ذخیره گاه زیست کره را نیز دریافت کرد سپس در سال ۱۳۸۱ قسمت‌های مرکزی این مجموعه به پارک ملی ارتقا یافت.
موقعیت جغرافیایی
پارک ملی توران در منتهی‌الیه شرقی استان سمنان و در جنوب شرقی شهرستان شاهرود جای دارد و قسمتی از بخش شرقی آن در سبزوار استان خراسان رضوی قرار گرفته‌است. از جمله مناطق مهم این منطقه می‌توان به ابنیه تاریخی هیزمی تپه زمان آباد شهر تاریخی نور شهر تاریخی خوار یا به اصطلاح عامیانه مردم منطقه خورو روستای کلاته مطهری و کلاته ری با قدمتی بالغ بر ۴۰۰۰ سال کوه پیغمبر و… ابنیه بسیار باارزش دیگری اشاره کرد.
گونه های جانوری
در توران ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرنده، ۴۲ گونه خزنده و ۲ گونه دوزیست شناسایی شده‌اند که شاخص ترین آن‌ها همان یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی هستند. خارتوران در کنار منطقه حفاظت شده بهرام گور در استان فارس آخرین پناهگاه گورخر است. حیوانی که در گذشته‌های دور تقریباً در دو سوم خاک ایران و چند کشور همسایه زندگی می‌کرد. در سال ۱۳۵۶ جمعیت گورخر در کل ایران حدود ۶هزار رأس و در خارتوران بیش از ۲هزار رأس سر شماری شده بود، اما در سال ۱۳۸۹ اداره محیط زیست استان سمنان جمعیت آن را ۱۴۹ رأس اعلام کرده‌است.
خارتوران همچنین احتمالاً بیشترین تعداد یوزپلنگ را هم بین مناطق مختلف ایران در خود جای داده است. به جز این‌ها غزال ایرانی (آهو)، جبیر، پلنگ ایرانی، سیاه‌گوش، گوسفند وحشی، کل‌وبز، گربه شنی، گربه دشتی، گربه پالاس (از انواع نادر گربه‌سانان در ایران)، کفتار راه‌راه، گرگ، شغال زرد، روباه قرمز و شاه روباه از پستانداران شاخص این ناحیه هستند.
از پرندگان پارک ملی توران هم می‌توان به هوبره، کبک، تیهو، بلدرچین، چاخ‌لق، کبوتر چاهی، قمری، دم‌جنبانک ابلق، سبزه‌قبای هندی، باقرقره، سهره سبز، سهره صورتی، چکاوک کاکلی، سنگ‌چشم دم‌سرخ، انواع گنجشک، اردک بلوطی و حواصیل و انواع پرندگان شکاری مانند بحری، دلیجه، عقاب طلایی، عقاب دشتی، شاه‌بوف، مرغ حق، دال، کرکس مصری، قرقی و انواع سارگپه اشاره کرد. این منطقه از بهترین زیستگاه‌های زاغ بور نیز به‌شمار می‌رود. زاغ بور تنها پرنده بومی انحصاری ایران است که در کنار بوته‌های قیچ زندگی می‌کند.
از خزندگان شاخص خارتوران هم به جز انواع سوسمار و آگاما می‌توان به بزمجه بیابانی، لاک‌پشت مهمیزدار، کفچه مار، افعی شاخ‌دار، مار زنگی و انواع مارهای جعفری اشاره کرد.
پوشش گیاهی
از مهم ترین پوشش های گیاهی این منطقه می توان به قیچ، درمنه، کاروان کش، خار شتر، گون، گز و تاغ اشاره کرد.
| نام | پارک ملی توران |
| محل قرارگیری | شرق سمنان، شهرستان شاهرود/ غرب خراسان رضوی، سبزوار |
| نوع جاذبه | طبیعی- پارک ملی |
| تاریخ ثبت ملی | 1351 به عنوان منطقه حفاظت شده، ۱۳۵۵ قسمتی از آن به عنوان پناهگاه حیات وحش و در سال 1381 قسمتی از آن به عنوان پارک ملی ارتقا یافت. |
| جانوران | پستانداران:گورخر ایرانی، یوزپلنگ آسیایی، پلنگ، کفتار، گرگ، جبیر، آهو، کل و بز، قوچ و میش، کاراکال پرندگان: هوبره، زاغ بور، حواصیل، باقرقره، انواع پرندگان شکاری از قبیل عقاب طلایی، شاهین، بحری، انواع سارگپه، دلیجه، شاه بوف خزندگان: آگاما، بزمجه، مارجعفری، مارشاخد‌ار ایرانی، کفچه مار، گرزه مار |
| گونه های گیاهی | قیچ، درمنه، کاروان کش، خار شتر، گون، گز و تاغ |
| جاذبه های پیرامون | جنگل ابر، چشمه هفت رنگ مُجِن، دشت آفتابگردان و شقایق های کالپوش، آبشار و قندیل های یخی آوستا |
