قلعه الموت
مسیر دسترسی
قلعه الموت بر فراز صخره‌ای بلند به ارتفاع ۲,۱۶۳ متر از سطح دریا در شمال شرق روستای گازرخان در منطقه الموت قزوین قرار دارد و برای دسترسی به آن مسیری پرپیچ‌وخم در پیش دارید که بیش از یک ساعت طول می‌کشد؛ هرچند در فصل بهار چشم‌انداز بسیار زیبایی دارد. علاوه بر این، باید از حدود ۴۰۰ پله این صخره صعب‌العبور بالا بروید تا پس از حدود ۴۵ دقیقه کوهپیمایی بتوانید از این سازه تاریخی بازدید کنید. اگر از تهران راهی قلعه الموت هستید، باید از آزادراه کرج-قزوین عبور کنید؛ نرسیده به قزوین، مسیر فرعی الموت را خواهید دید که با نزدیک‌ترین شهر یعنی معلم کلایه، ۸۵ کیلومتر فاصله دارد؛ این مسیر بسیار صعب‌العبور و کوهستانی است، به‌طوری که به گفته مردم بومی برخی مسافران برای طی این مسیر ۱٫۵ ساعته حتی تا چهار ساعت هم در راه هستند.
تاریخچه قلعه الموت
در تاریخ آمده است که حسن صباح وقتی از دربار ملکشاه سلجوقی طرد می‌شود، برای فراگیری اصول مذهب اسماعیلیه به مصر می‌رود. او پس از بازگشت به ایران، سراسر کشور را زیر پا می‌گذارد تا محل مناسبی برای فعالیت‌هایش پیدا کند که در نهایت منطقه الموت را انتخاب می‌کند. در مورد زمان ساخت قلعه روایات مختلفی وجود دارد؛ هرچند می‌توان آن را متعلق به ابتدای دوره اسلامی دانست.
در سال ۶۵۴ هجری قمری، هلاکوخان مغول این قلعه را تصرف می‌کند و متعاقبا با آتش زدن کتابخانه آن، این دژ مستحکم را از رونق می‌اندازد و به تبعیدگاه تبدیل می‌کند. بعدها عده‌ای از پیروان اسماعیلیه مجددا قلعه را تصرف کردند؛ هرچند زیاد دوام نیاوردند. در عصر صفویه در این محل ساخت و سازهایی انجام و به زندان حکومتی تبدیل شد.
در زمان قاجار نیز قلعه الموت مورد تخریب قرار گرفت و از آجرهای آن برای ساخت‌وساز استفاده شد. حفاری‌های انجام‌شده برای پیدا کردن گنج نیز آن را به نابودی کشاند و می‌توان گفت که حوادث طبیعی و غیرطبیعی متعدد دست به دست هم دادند تا آثار باقی‌مانده از این قلعه بسیار کم باشد. جالب است بدانید که باستان‌شناسان پیش‌تر فکر می‌کردند که اینجا فقط یک زندان بوده است؛ اما به‌تدریج نشانه‌هایی از زندگی افراد سرشناس و مقام‌های عالی‌رتبه جامعه در این مکان پیدا شد.
به باور کارشناسان، وجود بناهای ارزشمند با تزیینات کاشیکاری در این محل احتمالا مربوط به آرامگاه حسن صباح است و پیروان او سعی داشتند که آن را بازسازی کنند. مضاف بر اینکه باستان‌شناسان توانسته‌اند بیش از ۱۰۰ هزار قطعه سفال از این منطقه کشف کنند.
وجه تسمیه قلعه الموت
نام قلعه الموت از دو بخش «ال» و «اَموت» تشکیل می‌شود که اولی از «آلوه» یا «اَله» به‌معنای عقاب گرفته شده و دومی به‌معنای آموختن است. بر اساس باورها، یکی از پادشاهان دیلمی توسط یک عقاب درباره موقعیت محل مطلع می‌شود و به فکر احداث قلعه‌ای در آن می‌افتد و نامش را «آشیانه عقاب» می‌گذارد. با این حال برخی معتقدند که «اموت» در زبان مردم گیل و دیلم به‌معنای «آموخت» است و در نتیجه کلمه الموت را «عقاب آموخت» تعبیر می‌کنند. ابن اثیر معنای کلمه الموت را «تعلیم عقاب» می‌داند.
معماری قلعه الموت
قلعه الموت در واقع از دو قلعه بالا و پایین تشکیل شده است که دیوارهای آن متناسب با وضعیت صخره‌ها ساخته شده‌اند و به همین دلیل عرض آن‌ها در قسمت‌های مختلف، متفاوت است. این قلعه شکلی شبیه به شتر خوابیده دارد و طول آن حدود ۱۲۰ متر و عرضش بین ۱۰ تا ۳۵ متر است. از مصالح به کار رفته در این محل می‌توان به سنگ، آجر، کاشی، کلاف‌های چوبی، تنپوشه‌های سفالی و ملات گچ اشاره کرد.
از چهار برج‌های قلعه، سه برج آن در ضلع شرقی، شمالی و جنوبی همچنان پابرجا هستند. همان طور که گفتیم تنها ورودی قلعه در انتهای گوشه شمال‌شرقی و کمی پایین‌تر از برج شرقی است. در این محل، تونلی در دل سنگ‌ها کنده شده است که ۶ متر طول و دو متر عرض و ارتفاع دارد. گردشگران با عبور از این تونل می‌توانند برج جنوبی قلعه و دیوار جنوب‌غربی را ببینند. در سمت جنوب، اتاقی در دل صخره کنده شده که احتمالا برای نگهبانی بوده است. دو اتاق نیز در بخش شمال‌غربی قلعه وجود دارد که چاله آب کوچکی در یکی از آن‌ها به چشم می‌خورد.
| نام | قلعه الموت |
| محل قرارگیری | قزوین |
| نوع بنا | فرهنگی، قلعه تاریخی |
| تاریخ ساخت | پیش از مادها |
| تاریخ ثبت ملی | 12 بهمن 1381 |
| نام های دیگر | قلعه حسن، دژ الموت |
| نوع بنا | سنگ و گچ |
| سوغاتی ها | شیرینی‌های سنتی (باقلوا، شیرینی نان قندی ، شیرینی نخودی ، شیرینی نان برنجی، شیرینی لب پيچ، شیرینی نان بادامی، شیرینی نان گردوئی، شیرینی وليعهدی، شیرینی پادرازی، شیرینی توت ، شیرینی نان نارگيلی، شیرینی قرابيه
شیرینی قطاب، شیرینی بهشت)، خشکبار و میوه های تازه، صنایع دستی |
